اگر هر یک از ما،بنابر حدیث شریف:«حاسبوا قبل ان تحاسبوا؛به حساب خودتان رسیدگی کنید، قبل از آنکه به حسابتان رسیدگی شود» اعمال و رفتار خود را مورد ارزیابی قرار دهیم،دیگر با نکوهش و تذکر دیگران مواجه نمی‌شویم.اگر فرض کنیم،رفتار دوست من درست نبوده است (که در واقع چنین نیست)،به نظر شما آیا بهتر نبود که طرف مقابلش با عمل او صحیح‌تر برخورد می‌کرد، به جای تندی، اشتباه بودن رفتارش را می‌پذیرفت و به این ترتیب موجب تشویق وی برای انجام فریضه «امر به معروف و نهی از منکر» می‌شد؟ در واقع،باید گفت این گونه افراد نه‌تنها به کار ناپسند خود ادامه می‌دهند،بلکه به نحوی،موجب تقویت منکر در جامعه می‌شوند.
البته گاهی وقت‌ها،به طور ناخواسته،رفتارهای ناپسندی از ما سر می‌زند و زمانی که از سوی کسی به ما گوشزد می‌شود یا خودمان متوجه آنها می‌شویم، درصدد جبران آنها بر می‌آییم. اما آیا فکر کرده‌ایم که برخی رفتارها و اشتباهها قابل جبران نیستند و راهی برای بازگشت ندارند؟ پس،لازم است،همواره مواظب رفتارهایمان باشیم،به ویژه،رفتارهایی که موجب رنجش و آزار دیگران می‌شود. از آنجایی که بسیاری از رفتارهای ناپسند ما به صورت عادت درآمده است،بنابراین، باید تلاش کنیم با جایگزین کردن رفتارهای درست به جای آنها، عادت‌های قبلی خود را کنار بگذاریم یا از میان ببریم. قرآن،این بهترین راهنمای بشر،در مورد برخی ویژگی‌های مؤمنین می‌فرماید:هرگاه سخن بیهوده‌ای را می‌شنوند،از آن روی بر می‌گردانند (آن را نشنیده می‌گیرند).(سوره مؤمنون،آیه ۳) در سوره فرقان آیه ۶۳ هم می‌فرماید:«و هنگامی که افراد نادان، آنها را با سخنی جاهلانه مخاطب قرار می‌دهند،در پاسخگویی به آنها سلام می‌کنند».
آیه اول،بیهوده گفتن و حتی بیهوده شنیدن را عملی مخالف ایمان دانسته و مؤمنین را به دوری گزیدن از آن تشویق کرده است. این مسئله،تا آن اندازه مهم است که در وصف بهشتیان نیز آمده است و خداوند در مورد آنها فرموده است: آنها در بهشت،نه گناهی مرتکب می‌شوند و نه لغو و بیهوده‌ای می‌شنوند.(سوره واقعه،آیه ۲۴) پرسشی که در این مورد به ذهن می‌رسد،این است که چرا مسئله بیهوده گویی مهم شمرده شده و در زمره صفاتی در آمده که مورد نکوهش است و در اخلاق بهشتیان جایی ندارد؟ شاید یکی از دلایل آن، این باشد که بیهوده گویی،معمولا موجب رنجش دیگران می‌شود و این رنجیده خاطر شدن‌ها هم در پاره‌ای از موارد، موجب کنیه توزی، انتقام، جدایی یا نفرت می‌شود و در هر صورت،نتیجه‌ای جز اختلاف و دشمنی به دنبال ندارد. در آیه دوم که به نوعی،می‌توان آن را جایگزینی برای پرهیز از لغو و بیهوده‌گویی به حساب آورد، به برخورد کریمانه با افراد نادان اشاره دارد. اینکه وقتی با آنها روبه‌رو می‌شویم، به آنها سلام بگوییم.
سلام کردن به دیگران، ایجاد اطمینان و امنیت در مخاطبین است. کینه‌ها را از میان می‌برد و دوستی‌ها را تحکیم می‌بخشد.سلام کردن به کسانی که شناخت و درک صحیحی از اسلام ندارند و در انتظار آن هستند، تا بهانه‌جویی کنند یا برخورد ناپسندی با اهل ایمان داشته باشند،می‌تواند گویای این مسئله باشد که اسلام دین آرامش و سلامت است و هر کس که به سمت آن جلب شود،در امان خواهد بود. سلام کردن به افراد جاهل و نادان، کشمکش و ستیزه جویی‌شان را کم می‌کند و آنها را از لغو و بیهوده‌گویی باز می‌دارد. در قرآن کریم، آیات فراوانی در زمینه اخلاق و رفتار مؤمنین وجود دارد،ولی نکته مهمی که بیشتر از همه،به آن توجه شده، مسئله «امر به معروف و نهی از منکر»است که به عنوان یک وظیفه و یک واجب الهی برعهده ما نهاده شده،بنابراین،بر هر مسلمانی واجب است که هرگاه با منکر یا حرامی روبه‌رو می‌شود، از آن دوری یا جلوگیری کند و به هر چه رضای الهی در آن است، تشویق نماید.البته انجام این دو واجب،شرایطی دارد که برای آگاهی بیشتر،باید به کتابها، رساله‌ها و سایر منابع مختلفی که می‌تواند ما را به آنان راهنمایی کند، مراجعه کرد.ضمن اینکه باید به خاطر داشت که هر کسی باید اول از خودش شروع کند،تا هنگامی که از دیگران می‌خواهد کاری را انجام دهند،خود، قبلا انجام داده باشد و بدین وسیله،بتواند الگوی دیگران قرار بگیرد و کلام و گفتارش در دیگران تأثیر بگذارد.
البته کسانی هستند که در مقابل این دو واجب الهی موضع گرفته و با انجام‌دهندگان آن،رفتار درستی ندارند،ولی باید دانست که سختی‌ها،هرچند هم زیاد باشند،با صبر کردن از میان می‌روند و درخت صبر،زودتر از سایر درخت‌ها به بار می‌نشیند. پس،با توجه به آنچه گفته شد،لازم است همه ما به عنوان یک مسلمان با اصلاح رفتارهای خویش و تجدید نظر در آنها، روحیه انتقادپذیری را در خود ایجاد و حفظ کنیم و واجبات «امر به معروف» و «نهی از منکر» را که از ضروریات اسلام و در ردیف واجبات دیگری چون:نماز، روزه حج و قرار دارند، همواره به جای آوریم و از همه مهم‌تر، برخوردهای ناپسندی مانند آنچه برآن اشاره رفت را تحمل کنیم، از سرزنش‌های اطرافیان نهراسیم و بدانیم خداوندی که ما را به انجام این واجبات فرمان داده است، خودش از ما پشتیبانی خواهد کرد و یأس و نومیدی را از ما دور خواهد نمود.